Het moeten voorbij

 

Het woord ‘moeten’ is moeilijk weg te denken uit ons vocabulaire. We leiden onder een druk die we veelal zelf creëren. Welke druk maakt ons krachtiger en hoe kun je druk zijn zonder druk te ervaren?

In onderstaand artikel en in mijn laatste webinar neem ik je graag mee in de ins en outs van moeitelozer leven en leidinggeven.

 

Managers druk

Tijdens een teaching op Nyenrode vroeg ik aan een groep managers uit diverse bedrijven, hoe zij doorgaans reageren op druk. 75% gaf aan beter te presteren onder druk. Ze worden alerter, nemen sneller en makkelijker besluiten; worden in het algemeen resultaat gerichter. Tegelijkertijd gaf dezelfde groep aan doorgaans ‘teveel in het hoofd te zitten’ en moeite te hebben hun intuïtie te herkennen en gericht in te zetten in hun leiderschap. Deze uitslag is niet verwonderlijk. Gevoel van druk geeft een gevoel van urgentie. Bij urgentie ontstaat extra alertheid en scherpte. Dit kan twee reacties geven.

De eerste is instinctief en leidt tot een scherpe, doch vernauwde focus. Je brein reageert hetzelfde als in de oertijd, als die hongerige beer voor je grot staat. Die zet alles in je direct op scherp. Je zult moeten vechten, vluchten of hopen dat hij je niet opmerkt (bevriezen). Bij managers die goed reageren op overmatige druk, is de vechtrespons meestal goed ontwikkeld. Cadeautje uit de oertijd.

De managers die zichzelf als stressgevoelig typeren herkenden zich meer in de vlucht- of bevriesmodus. Je terugtrekken in je werk, minder delegeren en afstand nemen.

Een kleinere groep van de ondervraagden erkenden, bij grote druk, ook beter het totaal te overzien. Zij behoren tot reactiegroep twee. Deze groep reageert intuïtief sterk op druk. Ze overzien het geheel in een split second en kunnen tegelijkertijd inzoomen op de details die er op dat moment toe doen. En omdat er minder tijd is voor lange analyses en het opnemen van nog meer informatie, durven ze te vertrouwen op hun gut-feeling, ook wel expert intuïtie genoemd. Deze groep heeft druk vaak nodig om dit ‘aan te zetten’. Bij meer tijd, neemt ratio het te sterk over en wordt de effectiviteit lager.

Succes met stress is tijdelijk succes

Langere tijd blootgesteld worden aan (grote) druk leidt echter tot stressreacties en dat is slecht voor ons. Stress leidt tot prikkelbaarheid en tot minder functioneren en tot lichamelijke klachten als hoge bloeddruk. Ook bij managers komen langdurige verhoogde stressreacties veel voor. Dit leidt tot burn-outklachten en depressie. Deze verschijnselen komen significant meer voor dan 10 jaar geleden. Wij mensheid blijken niet gebouwd te zijn voor stress. We kunnen daar maar een korte tijd mee omgaan, fysiologisch en evolutionair gezien, zo schreef Wilma de Rek in haar essay ‘Ziek van stress’. Beetje sneu in de wereld die we nu gecreëerd hebben.

Je hersenen laten het zien

Op de hersenscan kun je het prima zien. Als je tot de kleinere groep behoort die onder druk het totaal blijft zien en scherper reageert dan zonder druk, zien we het volgende: meerdere delen van de hersenen lichten tegelijkertijd op. De hersenen leggen de juiste verbindingen. Je bent niet alleen alerter maar ook creatiever. En omdat er geen tijd voor twijfel is, reageer je vaak intuïtiever en daardoor vaak effectiever.

Als je instinctief reageert, wat wezenlijk anders is dan intuïtief, zie je vooral activiteit in onze primitieve neocortex. Je brein gaat in de gevaarstand, the (wo)man in the cave.

Maar bij langdurige stress gebeurt er iets interessants. De neurale verbindingen tussen de prefrontale cortex – ook wel ‘de CEO’ van de hersenen genoemd, en de rest van de hersenen wordt afgesloten. Dus de hogere, meer geëvolueerde, voorste uitvoerende gedeeltes zijn niet meer in verbinding met de rest van ons brein. Het deel waarmee we ons gezond verstand en intuïtie goed gebruiken is niet meer toegankelijk. Er komt een hek voor het deel waarmee we overzicht houden, gevoelens meewegen en de lange termijn zien.

Als gevolg daarvan reageer je op de dagelijkse behoeftes zonder na te denken, maak je impulsieve kortzichtige beslissingen. Als de CEO uitgeschakeld wordt nemen sterke emoties, zoals angst en woede het over, waardoor ook je wereldbeeld negatief gekleurd wordt. Niet handig dus.

Geen moeten geen stress?

Opvallend is dat druk vooral tot stress leidt als we veel ‘moeten’ ervaren. We kunnen ongelooflijk veel aan, als het raakt aan wat we graag doen en waar we in geloven. We gaan dan een andere verhouding aan met stress. In 2012 publiceerden onderzoekers de resultaten van een onderzoek onder 30.000 Amerikanen die 8 jaar lang gevolgd werden. Hierin werd duidelijk dat niet zozeer de stress zelf ons ziek maakt, maar meer het idee dat stress slecht voor je is.

Als we iets graag willen en het vraagt van ons, om zaken aan te gaan die confronterend zijn, of het vraagt om handelen onder grote tijdsdruk, of zaken die anderszins stress op kunnen roepen, verhoogt dit juist onze veerkracht en gevoel voor compassie. Volgens Psycholoog Kelly McGonigal kun je zo stress tot vriend maken.

Dus hoe beter we weten wat belangrijk voor ons is, waar we aan bijdragen, hoe minder stress we ervaren. Handelen vanuit een sterk innerlijk kompas maakt het verschil. Heel goed weten wat je wil en waarom je het wil, zorgt ervoor dat je haast moeiteloos de juiste keuzes maakt. En dan niet het willen dat voortkomt uit scoren (werkt juist weer stressverhogend omdat het gevaar van verliezen op de loer ligt), maar het willen dat voortkomt uit een bijdrage willen leveren.

Hoe kom je het moeten voorbij?

1. Doe wat je drijft 

De kunst is om te weten wat je wil, en op tijd aan te voelen wanneer je toch gezwicht bent voor de keuzes van anderen. Heb jij dit scherp voor jezelf? Intuïtief weet je wat bij je past en waarin je het verschil wil maken. Alleen heb je af en toe iemand nodig om deze informatie juist “gecodeerd” op te halen uit je eigen weten en te vertalen naar passende keuzes.

2. Leer de drijfveren van anderen invoelen

Tweede uitdaging is verbonden te zijn met je eigen drijfveren en tegelijkertijd in te tunen op de behoeften van je omgeving, om samen doelen te bereiken. Door je omgevingssensitiviteit te vergroten, haal je sneller de informatie op uit je omgeving die nodig is om het juiste te doen op het juiste moment én om draagvlak te creëren voor het gezamenlijke bereiken van een resultaat.

3. Plaats vervelende klussen in een groter perspectief

Kun je ook lastige taken zien als onderdeel van een zinvol geheel? En versta je de kunst om dit over te brengen? Mensen die veel doen en weinig stress ervaren zijn in staat ook de mindere klussen in een groter perspectief te plaatsen. Dan worden zelfs de rotklusjes eervol werk.

4. Accepteer de omstandigheden

Daarnaast verzetten mensen die weinig last van moeten hebben zich simpelweg minder tegen lastige zaken die op hun pad komen. En dat maakt het leven een stuk lichter. Overigens is accepteren iets anders dan erin berusten. Pas door ja te zeggen tegen wat is, ben je in staat het te veranderen wanneer nodig. Leiders die deze kunst verstaan leven dit voor aan hun omgeving, waardoor ze minder overtuigingskracht nodig hebben om betrokkenheid te generen.

5. Maak ruimte voor een stil hoofd

Je hoort het overal, omdat er steeds meer bewijzen zijn gekomen dat het werkt. Het trainen van je bewustzijn, maakt dat alle andere zaken makkelijker gaan. Simpele vormen van aandachtstraining versterken de verbinding tussen de neocortex en de rest van de hersenen actief. Het maakt je rustiger en zorgt ervoor dat je meer overzicht hebt.

Wil je ook het moeten voorbij? Schrijf je nu in voor het gratis webinar en kies de datum en tijd die past in je ongetwijfeld drukke agenda.

Jolien Slavenburg helpt leiders vanuit een scherpe intuïtie de juiste beslissingen te nemen voor morgen. Zij is een ervaren coach, trainer en spreker en directeur van Kernzaken. Daarnaast is zij docent en executive coach op Business University Nyenrode.